SAMAJ ANING PANDIT LEKHRAM 

1857 jao som minga wagere daang eya kpeεngaa. Beng la ka British daang diya kpeεngu yi silaamahe nuuhing ka Christa biihi aning Hindu Arya Samaj biihi daang ehi ka ba lεohe silaamahe eng ba deenang. Beng la ka British daang ehi Ghulam Ahmad ka O waaning wεlehebo silaamaya puong a vεng ka silaamahe tala jeכning Britain. Bang daang wuli ka Ghulam eya silaamaya tung tuna. Ong gaa Lahore 1869 puong awa silaamaya ong tuna a buכna Christa biihi aning Hindu Arya Samaj biihi ka bawa ka bag gme nכkpeεne deena lomboring. Billa daang ba e silaamaya tumbo. Billa da eya yala ang na vεng ka Ghulam pure ka bila daang vεng ka silaamahe mintu o. Jie jaa bang gaa bang puge Mirza Saheb aning billa ne ong numg silaamaya. Mirza daang ba e bagena, O daang ba tuong nכkpeεne ming jaa Ahmadiyya deena puong bang na bang wuli ka bagena jaa wa wa o, ong bing yalehe ang wuno ka tung tuna lu o.

Ong wa saana deena Lahore puong ka Mirza Saheb lεo gaa Qadian a te yala O tumbo yala be. 1877 puong ong piili a yala nga. 1880 puong ka Mirza sεo Braheen Ahmadiyya gbang fכra. O puong ong yale ka silaamaya jahadu ong jaora a e faa baha (Messiah). Ayi be ong yale ka ona la Hindu Avtar, Lord Krishna. Silaamaya tareya begiri ne ong tuna ning. Ka Naa Gmene yale kuraana puong;

“Buכng neε jaa a waaning gmene sכreng aning yεng aning buכng sung. A gme nuba nכkpeεne nga ang summa. Naa Gmening yεng bang neε nga ang bכre aning neε nga ang nyε kyihilung”. (Quran 16. 125)

“ Ya ta ha nuba nga ang tuna bagere, ka bawa babambo puong aha Naa gmene”. (Quran 6. 108)

Kyε ka e nang kaa yalehe Mirza Ghulam ang era ne wuliyeng ka O jaangheyε anane ang tu kyε era O buכbo ka O saang silaamahe ning Hindus kpε sung ne aning O yale jagehe aning joge beo. British Raj India waa puong ka Ghulam Ahmad tuכng tung O buכbo.

Ang yi ka Hindus and era silaamaya nyכhanyכha aning tung tuna SAAW. Walla ka billa bang e? 1877 puong ka Mirza yale ka o na sεoya gbama pihinu bang buכna Braheen Ahmadiyya a wuli silaamaya yaleminga. A yale ka ka neε jaang wa tuכng sεo a kyiihi a gbangu nga ka O na kuung Rs. Tuhupie 1880s puong. A gbangu ang kpε daa nuba karemuu a era seεlee billa Mirza ang yale Hindus , Vedas aning Shesters deenihe. A gbangu puong ong dεge deenihe jaa. A mine la nga:

“ A nuba nga tumma la ka ba buכng neε jaa gidi gmaara, ba deena, ba gmene aning Bhanwan ka dung buכreba la ka ba buuree ba tori…. An na buכng ba Pundit ji aning Guruji aning Swami ji? (Braheen Ahmadiyya part I Roohani Khazain vol 1 p. 107)

“Deen paalaa nga ang yi Hindus paaluu bang buכna ba deena ka Arya Samaj, ba yi deεra eya Pundit Saheb ka O yuori e Diyanand O yalehe ne aning O teεha jaa ong tare a ku Vedas ba kyi jie jaa. O minga buכbo la ong yala”. (kye Mirza dab a bang ka wagere waanang ong ming na wa be billa silaamaya puong!!!.... Rashid) Braheen Ahmadiyya, Roohani Khazain vol. 1 p. 72)

Puoho biye e sεng O Arya! E gmene yale migelung olo yiyeng a yi Pundit Diyanand sεng ka permeshwar eya eng gbang teεhuu ang le tegeng bang de-o wa jiele. Ana jung la ong mang lεo Ramochander bee Krishna bee ong woning dobaa”. Roohani Khazain vol 2 p. 395).

Yalla ne Mirza ang sεo Braheen Ahmadiyya puong da eya bεo yaga ka Christa bie bii Hindu na kareng ka O suuri ehi. Ka billa vεng bang ha silaamaya aning O tung tuna SAAW.

Pundit Lekhram Peshawari ang yi Arya Samaj da yalεε yalla a ku Ansahe aning Braheen Ahmadiyya yale yaga. Ong sεo gbangu bang buכna TAKZEEB BRAHEEN.

“Mirza Saheb daang yaleyang ka, ka neε jaang wa sεo wuli Braheen Ahmadiyya gidii ka O na yabuung Rs. Tuhi pie. Ka Pandit Lekhram sεo Takzeeb Braheen. A yalla da eya vii, yale dεgga a daang ba yi kaafira nuכring a tu tung tuna. Ka e nang kaa, Mirzang dang tu Pandit Lekhram ong tu silaamaya (Raees-e-Qadian p. 1332 by Rafiq Dilawari).

PANDIT LEKHRAM GBANGU ONG SεO KU MIRZA

June 24th 1893 puong la ka Pandit Lekhram sεo gbangu a ku Mirza Ghulam Ahmad:

Ka Braheen gidii kuubung e jogo dεgre, billa e nang piili. Kuraana wuliyeng ka  kaafira lee. E ehiye te suuri ting yεo sane. Ka e daba ehi te suuri  neε jaa kung sεo a tu silaamaya. Ka gmene na dכgehe, e deu la jie angna piili. Ka gum-mingang e yale bεo, kang ming tu. (weekly satdharam parcharak jalludher, dated 16th July 1897 ….)

 MIRZA ANG WUNO O TAGEMAASI ANG TA BILLA. BILLA KA TUNG TUNNEBA DA BE?

 Mirza da sεoye Braheen Ahmadiyya ka O yalla yaare dunia jaa kyε ka silaama karima mine ahenuu gbεε a buכmuu kaafira. Ong lεohe O yalehe a wuno ka tagemaasi daana luu. 1885 puong ong buכle nuba ka ba wanye O tagemaasi ang sing billa.

 “ Ka e nang era sige aning n tagemaasi yalla, wa Qadian awa kpε yuoni gbuli e na nyaang a sage silaamaya. Ka e nang wa aning pu peεlaa ena nyaang wa Naagmene ang wulimo naane. A yalla ba e n teεha, Gmene yalla la. Ka eba wa nyaang ena nyεε yaכre awa Rs, kככhaayi kyiu jaa. Subhana Allah! Tagemaasi wala!! Ang na tare wagere a te kpε kuri beo nga yuoni gbuli ka e nyε Ghulam Ahmad tagemaasi ayiihe a nuba yalla. Abing sane ku O minga ka neεng bawa nyaang ka O yalle ka e ba e yaleming daana, ka e ba tare teεhe sung.

NAA GMENE TUNG TUNNA YALLE SUUNGHE ANA WAGEREHE GANG

 Naa Gmene tung tuna da mang buכliya Makkah kaafirihe ka ba wanyε tagemaasihe? O daba mang la bing beri bang na kpε a kyε nyaa. Makkah kaafirihe ang yale ka O wuli tagemaasi, O diya O nu tiya kyio ong po ayi, ka O kyεlee tedכgele tanga jung. Ka kaafiri dao yalluu ka O veng ka kubo e kalimat sεre ka O tuubi, ong di kuuri eng O nung ka a kuuri e kalimat ka a dao wong. O dab a kuro wagere, O ba yalla ka neε de O niya bee yale jaa. Deεboyeng biye Gmene nuuhing. Tagemaasi eya yala ang mang e seεlee ka neε jaa kung bang lεohe bee a bang O muni. Gmeneng mang bang billane ang la. Ataa ka tung tuna Mohammed da mang era. O dab a mang gmera O nyeo a wuno O minga ana a. Kye Ghulam jogo da bie O yong.

  GBANGU PANDIT LEKHRAM ANG SεO KU MIRZA GHULAM

 Mirza ang wa buכle nuba ka ba wa Qadian wanyε tagemaasi puong ka Pandit Lekhram a sεo ku o ka onna buכrang ka O wa kpε Qadian a nyε. Ong sεo;

 “N nyiya e gbangu Murtazai press Lahore engang. Eng wuli billa ne Gmene ang yale ka sεo ku Gmeng jaane deme, awuno ka ka neε kpεnεε yuoni gbuli, aba lεo silaama, a ban ye kiyaama tagemaasi ka e na kuung Rs kככhaayi kyiu jaa. N buכrang ka e de Rs. Tuhaayi  aning kככhaanaahe tebing gכmenante banking awuli ka ka maang Lekhram bawa nye tagemaasi ka ba de a libie kumo. N sage yang kaang e karimabie yuoni gbuli a ku e. (Gbangu bang ku Mirza 3rd April 1885. Raees-e-Qadian by Rafiq Dilawari p. 163)

 MIRZA YALEHUNG ONG KU LEKHRAM ALεOHAA YALLA

 Dabiyang da kpεya Mirza Ahmad aning Lekhram yalla. Ong sεo ku Lekhram “ N gbangu ni puong, girima deme mang buכng, nuba silaamaya kpeεbo ang na lכng ningjamaa. E ming ba e anuba nga kanga. Ka maang gma gidii, bo buura nga ban u, Arya Samaj Amristar, Arya Samaj Lahore, Arya Samaj Qadian, Arya Samaj Ludhiana, Arya Samaj Peshawer ka ba jaa sage ka ena Pandit Lekhram eya ba yideεra ka ka enang wa lεo silaama n tagemaasi nga puong, ka ba jaang na tuubi. Ka e nang tuכng e billa daahaayi puong n na sageng. (Gbangu bang ku Mirza 17th  April 1885. Raees-e-Qadian by Rafiq..)

PANDIT LEKHRAM YALEHUNG ONG KU MIRZA GHULAM

 “ A lugu nga de-eng: wככ nyinee eya nyeebo o ba e siing di bung”. N teεhεε e da nang tuye e gbangu bing bun e. Eng yale kang vεng ka Arya Samaj deena deme tumo ne wuli yεng ka e yang muriye e bimbo ne. Bo jung, ba jaa kung bang kpε silaamaya n yala. E yalane fiila. Maang yεng bang ye gidii ang sing billa ayi Arya Samaj egnag Qadian puong. M buכrang ka e bang ka e jכra yiree e yalehung ne puong. (Gbangu bang ku Mirza 9th  April 1885. Raees-e-Qadian by Rafiq p. 164)

 YALE JAALA MIRZA ANGLA YALE

 Rs. Kככhaayi ong da bing kyiujaa a ku ning teεha. Ka maang bing Rs. Kככhaayi a ku nee jaa ye mang na nyε a libie yεo. Wuli e bi daolung. Ka e nang nyira libie yoire jijaane, a sing yang ka e wa Qadian a wanye a meehe. (Gbangu bang ku Mirza 16th  April 1885. Raees-e-Qadian by Rafiq p. 163)

  LEKHRAM ANG NANG MARI MIRZA

 E fכra gbangu ne yalεε yala ka e gbang yiilung kyiihaa 7th April aning 16th April. Gmening bang anang so jung eng lεoha a yala. M buכbo la nga ka e nang e yaleming daana e yalebo puong, bing a Rs. Tuhaayi aning kככhaanaahe a banking a de nuכre ka e nang le ka n de a libie. Ba ba sכgena yaleminga. Gmene yale ka e e eng sכgena, a jora dabeyang. Ka e menga ba tare limaniya, wala ang na tu? N sageyang kang e karima bie, a kpε Qadian puong young yeni a nyε e tagemaasi ne. (Gbangu bang ku Mirza 30th  April 1885. Raees-e-Qadian by Rafiq p 164)

 KA MIRZA LA YALE

 Mirza angwa bang ka Lekhram kung vεng, ong sage ka O na binye a libie aning nכ degre jaala:

“N na bing ye a Rs. Tuhaayi aning kככhaanaahe, kyε ka e ming bing anna libie nga taa Muhajin Sitoong, ka e nang wa jaanghe ka e tuubi kang de. (Gbangu bang ku Mirza 17th July 1885. Raees-e-Qadian by Rafiq p. 163)

 LEKHRAM YALEHUNG

 “E yala ne naane kang ming bing Rs. Tuhaayi aning kככhaanaahe. Kyε n sageyang. N na bing ye a libie anaa jaa ka e waaniye yale jaala. Wala eng jכra yire yaleminga engang? A mang sεo yala, ala lεohaa. Tagemaasi munila ka neε jaa fanga baahe a yala nyiibo puong. Billa nga wuliyeng ka e minga gba sage e minga di, a wuno ka Lekhram na wa nyiye e gidii billa jung la eng lεoha a yala. Nyε gidi gmaara. Kyε n sageya e no jaala ne eng la dene. (Gbangu bang ku Mirza 20th July 1885. Raees-e-Qadian by Rafiq p. 168)

Lekhram ang wa sage baahe ong gaa Mirza seng a te yaluu, ka O ba saguu di. Ka O wuli a tagemaasi ka O nyε. Bing beo aning wagere eng na wuli a tagemaasi. (Gbangu bang ku Mirza 20th July 1885. Raees-e-Qadian by Rafiq p. 168)

MIRZA ANG YANG MURI LEKHRAM

 N kung bang bing begu a ku n tagemaasi eebo. m ba bang wagerene ang na wa. Gmane bung ehoo lema. Teba bang bung ne ang na wa. Te bang yeng ka yala na gaaya ningsaalaa tuma ka maang nayale kanga bang wuling, n na gmaya gidii. N kung bang yale ka billa bee billa naane. Ka billa naane, te ehi kidi gmaareba (judges)  yi deen jaane.

  BILLA LEKHRAM ANG YALE KU MIRZA GHULAM

 “Ka enang da buכra ka neε jaang na wa ming da bing libie, e da nang yaling e fכra gbangu ne puong. Ka e nang day ale ka gbanga la, bang bugu gba guring yεo. N ming gba kureng sεora kuree. E dab a teyahe ka neε jaa da nang ying ka O tuohee aning ana ne eng da bing ne a kye nawa kpeεra Qadian puong young yeni. Kye mang wa ahenεε gbεεne eng bo billa ne eng na faa eminga…..

Eng yale, Gmene bung ehihi lee ne wuliyeng ka e eya tung tuna le-e. Engla sεo Hazrat Eisa yuori a yale ka e simuung, n na yaleya silaama karema mine, bo jung Hazrat Mohamed la tumbo baahaa. Ka ba nang bay alee yala, wa bεo lee abi silaamahe puong. Ka e nang ba bang wulibo eng na nye wala jung eng yale. E piilee ang e gidii billa ne, wuliyeng, bangbugu lee ka Gmene kung ehi ka e, e tung tuna satan sכrela eng tuuro. N la bכyang ka e wuli e tagemaasihine kyε eng muraa. Pang panna e oheye e buכbo tarang jaa bahe, a kyε kyεhe tarang bo jung e ba bang billa ne ang na wa. E yala ne jaa eya gidii. E diye vii. Wuli pe kyiineba aning bukyiine ba a tagemaasi kyε vεng nuba aning gכma. Te kula yalaa. (Gbangu bang ku Mirza 5th August 1885. Raees-e-Qadian by Rafiq p. 171 – 172)

  MIRZA ANG BUOכLE PANDIT LEKHRAM KA O WA QADIAN

 Seεlee da kpεya Mirza ong tang O nuכre. Kyiuri ata puoreng, ong sεo ku Pandit ka O wa Qadian ka ba bo a yala nimbiri. Mirza ning Lekhram yalanga bada sεbaang eng gbamang, amine la; Aaftaab Punjab, Kohnur anaa taa. A yallanga da dכgeheya Mirza billa ne, bang ba sεbaa eng Ahmadiyya gbamang. Gbangu nga ang ku Mirza gidii nuba da sεbaang Mirza biibo wagere, ong karemaa yale yale laama kyε daba tuכng ku-a gidii.

  PANDIT LEKHRAM ANG GAA QADIAN

 Pandit ang wanyε Mirza gbangu ne ong loreng gaa Qadian ka O ning Mirza te yalaa. Ka Mirza la muruu. Kyε O ju da numang ka Lekhram da muruu wa guma. Lekhram ang da e policine o da bang ye billane ong na e nyε Mirza. Daare kanga ka Pandit jing Mirza deung bang yalla KHA WARIQ – E AADAAT yala ka Pandit yale;

“Khawariw–e Aadaat munila ka e sang Gmene bing bo. Suo gmaarang, ka buung gyugera, ka dao ahe jiyeng. Gmene tumbo puong, sang a begere nga ka suo ta la gmaa, ka bung tala gnuge, ka dao kyεng. Kyε kang tuubi. Ka e kung tuong, lεo Arya kyε bahe gidii.

 Ka Mirza Saheb yale;

Ka Quraana puong, tagemaasi muni naang billa.

 Ka Pandit Lekhram yale;

Ka ayalanga ba kyi Quraana puong. Kyε ka Mirza day ale ka a bie be. Ka Lekhram da de Quraana kuu, ong bכ ayala guo, a kyε yale ka a yala kyibe ka JAMAAT bi be…. RASHID). Ka Mirza da yale ka O ba la yale ka a yala kyibe. Ka Lekhram sεo a eng o gbangu puong Hakeem Kitten wagere. Nuba ang da bibe la Pandit Jai, Kitten, ALA Lax Sahib, Mirza Kamaluddin, Mince Mural Ali aning so kyene kanga.

 PANDIT EM- MAARE ANING MIRZA VIILUNG

 Pandit mככyang ka Mirza wuli a tagemaasi O Qadian kpeεbo puong a yuoni gbuli, kyε ka Mirza da mang sכgenuu. O vεngya Mirza yala. O da mang gaaya Mirza jie beu jaa a te yale ka O e ka O nyε a tagemaasi, ka vii da mang kpe Mirza ong kyuri O ju. Ka Pandit da mang laahe Hinduhi daang a tu Mirza sung bang laara. Ka Mirza Saheb daang yalaa O gbangu puong. “ Faryaad – e – Dard. Mirza daang sεoyang;

 A sanga ne Lekhram ang daang buכra ka O sang silaamaya ju, O da mang yallεε yale bεε a gbage silaamaya. O wa kpeya Qadian kyiu gbuli. N dab a gaa O kuraa/kpε jie ka te te gme nokpeεne, n dab a la sεo ku-o ming. O nang wang jie Qadian puong ka Hinduhi da nyε a wa kpε beri lijari aning anu a da mang tuurima. Daa puong, loole puong, O da mang yallεε yale bεε kyaahe Naa Gmene tung tuna SAAW. Silaamahe suuri damang ehing kye mang kuribo kangnyiri. Ka Lekhram da mang wa n deu beu jaa a way ale ka n e ka O nye a tagemaasi, O da mang waya beiguu bee gmenaa. O da mang yaling ka tung tuna ba waaning tagemaasi jaa.. (Faryad-e-Dar Mirza Ghulam ang sεo).

MIRZA ANG BA TUכNG WULI TAGEMAASI JAA

Sanga  ne Pandit Lekhram ang da mang era Mirza siya ne a yala ka O wuli tagemaasi, a yala tung tuna Mirza deung beu jaa, ka Mirzang da tare kpeεngu ong na waaning tagemaasi, O da nang eng a page O vii aning billa ne Lekhram ang da saana tung tuna ju ne. Wala jung ka Mirza da e yalla ka Lekhram tang O nuore. Mirza yaleyang;

Maang Mirza tareya tagemaasi gaa tung tuna jaa ang wa. Ba tagemaasi  eya yalla ang pare kyε n tuore ne e yalla yang nyira. Tung tunneba ne ang pare ne, ba tagemaasi ba yalla ning yeni ang na bang yalle ka O nyiyang. Tung tuna Mohammed SAAW O na tagemaasi yong mang nyε n vorihung puong. (Mirza yaleyaga Roohani Khazain puong vol. 18 p. 460-461).

Mirza yala ne pεlebo jie la silaamaya dime ang wao kyε ong kung bang e yalejaa ne. Ka Naa Gmeneng da ku-o bambo, sanga ne a dime ang da dεgera silaamaya ne a tuura tung tuna ne Gmene da nang kuung yala ka O e. Billa ngang wuli ka gidii ka Mirza da gmaara, a bεngna nuba, a divii.

MIRZA ANG LA BUכLE ARYA NUBA KA BA WA MUBAHILA

Ong wa di vii Lekhram nuuhing baahe, 1886 puong ka Mirza sεo gbangu bang buכna “Surma Chashm-e-Arya”. A gbangu puong ong buכla Arya Girima nuba ka ba wa Mubahila. A yale ka ana Mubahila yala na yie yuoni gbuli pouring.

Ka Gmeneng sage, Al-Fatwa ang waana puong, e na karing ya a yala nga ong vεng bang ku Lekhram.

Wassalam

Dr. Syed Rashid Ali

Truth About

Ahmadiyya Movement In Islam

Dr. Syed Rashid Ali

P. O. Box 11560, Dibba Al-Fujairah,United Arab Emirates

rasyed@emirates.net.ae